OSMANLI-İNGİLİZ İLİŞKİLERİNDE İSTANBUL KONFERANSI (1876)’NIN YERİ

Bu çalışma, Büyük Devletlerin çıkarlarını uzlaştırmak için topladıkları İstanbul konferansının, İngiltere’nin “Doğu” politikasındaki yerini ve Osmanlı-İngiliz ilişkilerine etkisini ortaya koymaktadır. Bu çerçevede konferans süresince Rus temsilci Ignatiew ile “uyum içinde” çalışan Lord Salisbury’nin takip ettiği Rus yanlısı ve anti-Türk politikanın İngiltere’nin geleneksel Doğu politikasında meydana getirdiği ikilem izah edilmektedir. 1876’da Hersek Ayaklanması’nın açtığı “Doğu Sorunu”, “Hasta Adam”ın mirasını paylaşmak için sadece bölgesel güçleri değil, aynı zamanda Avrupa’nın Büyük Devletleri’ni de harekete geçirdi. 1876 Mayısındaki Bulgaristan Ayaklanması ve aynı yılın Temmuz ayında Sırpların ve Karadağlıların bağımsızlık ve toprak kazanmak amacıyla Osmanlı Devleti’ne karşı açtıkları savaş, “uzayıp giden Doğu Sorunu”nun önemli evreleri oldu. Sonuçta, Osmanlı kuvvetlerinin 29 Ekim1876’da Morova’da Sırp kuvvetlerine sağladığı üstünlükten sonra Rusya hükümetinin Babıâli’ye verdiği ültimatoma1 karşı İngiliz kabinesi bir konferansın toplanması önerisinde bulundu. Bu önerinin kabul edilmesi üzerine Büyük Devletler, “Doğu Sorunu”nun çözümünde çıkarlarını uzlaştırmak için İstanbul’da bir araya geldiler. Ancak daha başından beri Bulgaristan olaylarının Avrupa kamuoyunda Türkler aleyhine meydana getirdiği olumsuz hava konferansa hakimdi. Özellikle de “Bulgar Vahşeti” kampanyalarına dönüştürülen Bulgaristan olaylarının İngiltere’de meydana getirdiği anti-Türk kamuoyu baskısı, İngiliz hükümetinin tavrında ciddi bir değişim meydana getirmekle beraber konferansın seyri üzerinde oldukça etkin oldu. Diğer taraftan konferanstaki İngiltere temsilcisi, Hindistan Bakanı Lord Salisbury’nin “Bulgar Vahşeti” kampanyalarının ileri gelenlerinden biri olması, konferanstaki Türk aleyhtarı kötü imajın kuvvetlenmesine zemin hazırladı. Bu nedenle konferans suçlu kabul edilen Türk halkının yargılanması için kurulan “Avrupa mahkemesi” niteliği taşımakta idi.